Τετάρτη 26 Νοεμβρίου 2014

Η ιστορία ενός κατιφέ






Ένα από τα πιο γνωστά τραγούδια, που ταξίδεψαν στον ελλαδικό χώρο από τα απέναντι παράλια του Αιγαίου, είναι ο κατηφές που ηχογραφήθηκε από τη Ρόζα Εσκενάζυ στα 1931, όπως ακούσαμε παραπάνω. Ποια όμως είναι η πραγματική ιστορία αυτού του τραγουδιού;

Παρατηρούμε τους στιχους της παραπάνω ηχογράφησης,μαζί με κάποιες πιθανές παραλλαγές

Δε(ν) μου λέτε χθες/ψες το βράδυ ο θυμός σου/μου τί ήτανε;
δυό σου φίλοι μ’ ανταμώσαν(ε) καί γιά σένα αχ, καί γιά σένα μού ’πανε, [γεια σου]

Δε(ν) μπορώ νά καταλάβω τα δικά σου μυστικά (φθισικά),
στους γιατρούς θε(ς) νά με ρίξεις νά πεθάνω φθισικιά, [μάλιστα!]

Τα ματάκια σου, πουλί μου, χαμηλώνεις δεν μου λές / χαμηλα κοιταζουνε / χαμηλοκοιτάζουνε / χαμηλοκυττάζουνε,
σαν γυρίσουν/γυρίζουν καί με ιδούνε/δούνε στην καρδιά αχ, στην/την καρδιά με σφάζουνε, [γεια σου]

- Γεια σου Λάμπρο με τη λύρα σου

Έλα νά/ν' αλλάξουμε καρδιές νά πάρεις τη δική μου
νά δείς πώς βασανίζεται γιά σένα το κορμί μου.

- Γεια σου Ρόζα

Γνωστή είναι και μια άλλη προγενέστερη εκτέλεση, της Μαρίκας Φραντζεσκοπούλου ή Πολίτισσας, στα 1930, στο ίδιο μοτίβο αλλά με άλλους στίχους:



Οι στίχοι εδώ είναι οι παρακάτω:

Τα τσαχπίνικα σου μάτια μου πληγώσαν την καρδιά,
και στον Άδη θα με βάνουν,με αυτή την απονιά (Γεια σου!)

Γιατί κι εγώ ο δυστυχής να ζω βαθιά στον πόνο;
Να μη μπορώ να γιατρευτώ και σαν κερί να λιώνω;

Αμάν γιάλα τα ματάκια σου τα μαύρα, μ' άναψαν φωτιά και λαύρα.

Μια άλλη εκτέλεση, ακόμα προγενέστερη, είναι αυτή του Δημήτριου Ατραΐδη φημισμένου σταντουριέρη και κιθαρίστα, στα 1929:



Εδώ οι στίχοι, είναι επίσης διαφορετικοί:

Το κατηφένιο σου μαντώ μ'έχει κάνει παλαβό,
έλα εδώ τσαχπίνα μου, αχ, όπου να 'σαι, να σε ιδώ, τσαχπίν!

Στον κατηφένιο σου οντά, θέλω να 'ρθω μια βραδιά
να σου πω τα πάθη μου, να μην κλαις αγάπη μου.

Έλα εδώ αγάπη μου, ξέρεις πόσο σ'αγαπώ
μη μου κάνεις πείσματα, γιατί πλέον θα χαθώ, ελμπέτ!

Μια άλλη εκτέλεση είναι αυτή του Αντώνη Νταλγκά:



Οι στίχοι εδώ είναι παρόμοιοι με την προηγούμενη εκτέλεση:

Στον κατηφένιο οντά, θέλω να 'ρθω μια βραδιά,
να σου πω τα πάθη μου, να μην κλαις αγάπη μου, τσαχπίν!
...
Με μια τρυφερή ματιά, μου 'χεις κάψει την καρδιά, τσαχπίν!
Έλα εδω τσαχπίνα μου, ξέρεις πόσο σ'αγαπώ,
μη μου κάνεις πείσματα, γιατί φως μου σ'αγαπώ.

Επίσης υπάρχουν αναφορές, για παραλλαγές στις παραπάνω εκδοχές, για διαφορετικές εκτελέσεις απ'άκρη σ'άκρη στον ελλαδικό χώρο μέχρι και στην Κύπρο (εδώ σε μια μεταγενέστερη εκτέλεση από τον Μιχάλη Τερλίκκα):



Κατιφέ μου,κατιφέ μου, τζ’ άσπρη μου τρανταφυλιά
εν σ’αλλάσσω, να με παίρνουν, να με κάμουν βασιλιάν.

Είσ’ εσού το φως του νήλιου, μυρωθκιά του γιασουμιού.
Έσεις των αντζέλων χάρες, τζαι την γλύκαν του μελιού.

Εν σου είπουν πέρτικά μου, μεν κάμνεις καμώματα
τζει που ρέσσεις ταπισόν σου, προσκυνώ τα χώματα.

Κλάψε, κλάψε στο στενόν σου έκαμα ’ναν ποταμόν
τζ’ εν ηβκαίννεις να μ’ανοίξεις τζ’ έκρουσα που τον καμόν.

Μέν τα κόφκεις τα μαλλιά σου σαν τες χωραΐτισσες.
Άηννε τα να μακρύνουν όπως τες παφίτισσες.

Με παραλλαγές ή χωρίς, το '29,το '30, το '31, πιο πριν ή πιο μετά, όλες οι ελληνόφωνες εκδοχές διατηρούν κάπου στον τίτλο τη λέξη κατιφές, ή κατιφένιος.

Εδώ θα θέλαμε να σημειώσουμε δύο ζητήματα προς σκέψη:


"Ο κατιφές ή αλλιώς ταγέτης είναι ένα από τα πιο όμορφα και εύκολα ανθοφόρα φυτά. Πλέον υπάρχουν πάρα πολλές ποικιλίες με αποχρώσεις χρωμάτων του κίτρινου , πορτοκαλί και κόκκινου. Εκτός βέβαια από ποικιλίες χρωμάτων έχουμε και ποικιλίες ανάλογα με το σχήμα του άνθους. Ο κατιφές χρειάζεται ηλιόλουστα σημεία , αρκετή λίπανση άνοιξη και φθινόπωρο αλλά και αρκετές ποσότητες νερού κατά την διάρκεια του καλοκαιριού. Για μεγαλύτερη ανθοφορία σημαντικό είναι να κόβουμε τα μαραμένα λουλούδια ώστε να βγάζει νέα συνεχώς. Ο κατηφές θα προφυλάξει τις ντομάτες, τις φράουλες, τις μελιτζάνες από τους νηματώδεις αν γίνει η φύτευση κοντά. Φυτεύουμε περίπου 2 κατιφέδες ανά μέτρο. Οι εκκρίσεις που παράγουν οι ρίζες του κατιφέ απωθούν αυτά τα μικροσκοπικά σκουλήκια (νηματώδεις). Επίσης με τον κατιφέ θα προσελκύσετε ωφέλιμα έντομα για να απωθήσετε τα βλαβερά." (πηγή)

κατηφής, ές, ἔχων τὰ ὄμματα ἐστραμμένα πρὸς τὰ κάτω, ὅστις τὰ ἔχει καταιβασμένα ἐξ αἰσχύνης ἢ λύπης, τεθλιμμένος, ἄθυμος.(πηγή)
kadife: βελούδο

Μετά τα παραπάνω, αξίζει να παρατεθεί και άλλη μία εκτέλεση, από την άλλη ακτή του Αιγαίου, όπου γεννήθηκε αυτό το τραγούδι η οποία είναι αρκετά πιο διαφωτιστική.

Το "kadifeden kesesi" (το πουγκί από βελούδο), εδώ ερμηνευμένο από τη μεγάλη Τουρκάλα τραγουδίστρια, Hamiyet Yuceses.



Παρακάτω παραθέτουμε τους στίχους :

Kadifeden Kesesi | Το πουγκί του από βελούδο

Kadifeden kesesi | Το πουγκί του από βελούδο
Kahveden gelir sesi | η φωνή του έρχεται απ' τον καφενέ
Oturmuş kumar oynar | κάθεται και χαρτοπαίζει
Ciğerimin köşesi | η καρδιά μου

Aman yolla İstanbul'a yolla | στείλ' τον στην Πόλη
Aman yolla Beyoğlu'na yolla | στειλ' τον στο Μπέιογλου
Yolla yolla yar yolla | στείλε τον αγαπημένο

Kadife yastığım yok | δεν έχω βελούδινο προσκεφάλι
Odana bastığım yok | στο δωμάτιό σου δεν έχω πατήσει
Kitaba el basarım | τ' ορκίζομαι στο Κοράνι
Senden başka dostum yok | από σένα άλλη φίλη δεν έχω

Aman yolla İstanbul'a yolla | στείλ' τον στην Πόλη
Aman yolla Beyoğlu'na yolla | στειλ' τον στο Μπέιογλου
Yolla yolla yar yolla | στείλε τον αγαπημένο


Kadifeden yeleğim | το γιλέκο μου είναι από βελούδο
Seni sevdim meleğim | σ' αγάπησα, άγγελέ μου
Biraz da sen beni sev | αγάπα με κι εσύ λιγάκι
Rahat etsin yüreğim | να μου γλυκάνεις την καρδιά










0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου